Dr n. med. Jolanta Popielska

Pani Mario, Prawidłowa dieta to nieodłączny element leczenia, a także sposób na zapobieganie zakażeniom pasożytami. Odpowiednie żywienie pomaga zregenerować śluzówkę jelit, wzmocnić układ odpornościowy, a także zadbać o prawidłową motorykę (pracę) przewodu pokarmowego. Warto jeść produkty bogate w błonnik: kasze, chleb razowy, warzywa strączkowe, surowe warzywa i owoce, a ograniczyć przetworzone węglowodany. Dziecko nie powinno także jeść słodyczy. Pomocny może być właśnie czosnek, kiszona kapusta, sok z kiszonej kapusty, sok z czerwonych buraków. Przyjmowanie wymienionych produktów poprawia mikroflorę przewodu pokarmowego, sprzyja przyspieszonej pracy przewodu pokarmowego, skutecznie wspomagając kurację. Wprowadzenie modyfikacji diety powinno odbyć się wraz z przyjęciem pierwszej dawki leku przeciwpasożytniczego oraz wdrożeniem restrykcyjnych zasad higieny w domu.

Początkowo, a także przy zarażeniu niewielką liczbą owsików dziecko, może nie mieć żadnych objawów choroby. Nasilają się one wraz z długością trwania zarażenia oraz zarażeniem większą liczbą tych pasożytów. Najczęściej główną dolegliwością jest nieprzyjemne swędzenie w okolicy odbytu, które wzmaga się przede wszystkim wieczorem i w nocy. Swędzenie towarzyszące poruszającym się owsikom może prowadzić do zaburzenia snu u pacjenta, najczęściej dzieci w wieku 3-7 lat (bezsenność, nadmierna senność, wybudzanie się w nocy, "wędrowanie" po łóżku). Jeśli choroba trwa długo, jako konsekwencja przewlekłego zmęczenia wynikającego z niewyspania, owsica może powodować bladość skóry, "sińce" i "worki" pod oczami oraz prowadzić do kłopotów z koncentracją. Dziecko często staje się nadpobudliwe i niespokojne. Objawami tego może być zgrzytanie zębami i moczenie nocne. Maluch może mieć gorszy apetyt. Z tego powodu może chudnąć i słabo przybierać na wadze. Długo nieleczona owsica może wywoływać zmiany na skórze w okolicy odbytu: zaczerwienienie, pojawienie się przeczosów (czyli linijnych powierzchownych zadrapań), czasami z towarzyszącym stanem zapalnym skóry. Dziewczynki z powodu choroby mogą uskarżać się na nieprzyjemne swędzenie i pieczenie sromu (zapalenie sromu) spowodowane najczęściej zajęciem tej okolicy przez owsiki. Owsica nie jest groźna. Jest to choroba dotycząca przewodu pokarmowego. Może mieć wpływ na wchłanianie substancji odżywczych (zmniejszać je), ale nie prowadzi do trwałych, nieodwracalnych skutków.

W sporadycznych przypadkach jest to możliwe, aby zaobserwować owsiki w stolcu. Jeżeli znajdzie Pani ponownie białe niteczki w stolcu, proszę je zebrać, umieścić w plastikowym pojemniku, zalać niewielką ilością soli fizjologicznej i zbadać w laboratorium parazytologicznym. Jeśli sytuacja taka nie powtórzy się więcej (nie znajdzie Pani niteczek w kale), to aby rozwiać wątpliwości, zalecam pobranie wymazu z odbytu w kierunku owsików. Rutynowo zaleca się 3-krotne takie badanie, dzięki czemu szansa na potwierdzenie zarażenia sięga 90%. Jeżeli nie mamy możliwości zaopatrzenia się w gotowy zestaw do pobrania wymazu z odbytu w kierunku owsików (niedostępne w aptekach, rzadko dostępne w laboratoriach parazytologicznych), można takie badanie wykonać domowym sposobem przy pomocy taśmy klejącej albo patyczka owiniętego folią spożywczą. Próbkę należy zweryfikować w laboratorium parazytologicznym.

W celu potwierdzenia diagnozy, należy udać się do lekarza. Dobierze on rodzaj leczenia według indywidualnych potrzeb i sytuacji pacjenta. Gdy u dziecka/ dorosłego zdiagnozowane zostaną owsiki, konieczne jest wprowadzenie leczenia farmakologicznego u danego pacjenta i obowiązkowo u wszystkich członków rodziny. Pacjent przyjmuje lek przeciwpasożytniczy, dla dzieci dostępny np. w wygodnej formie zawiesiny zawierającej pyrantel. Preparaty ziołowe, suplementy diety oraz dieta bogata w błonnik, warzywa, owoce mogą wspomagać leczenie farmakologiczne, pomogą w odbudowie śluzówki jelit i zadbają o prawidłową motorykę przewodu pokarmowego. Aby leczenie było skuteczne, kurację należy powtórzyć po dwóch – trzech tygodniach. Ponieważ leki działają na dorosłe osobniki, a nie na ich jaja. Ponowne przyjęcie leku zwiększa szansę na wytrucie tych pasożytów, które wylęgły się z jaj po pierwszej dawce leku. Podstawowym sposobem zapobiegania owsicy jest higiena - mycie rąk po każdym powrocie z dworu, po skorzystaniu z toalety, przed posiłkami, mycie owoców, częsta zmiana bielizny. Jeśli do zarażenia już dojdzie, zaraz po przyjęciu leku przeciwpasożytniczego należy wzmożyć działania nastawione na restrykcyjne utrzymanie higieny w domu. Istotne jest dokładne sprzątanie, wypranie piżam, pościeli, pledów, kocy oraz narzut. Przez cały okres leczenia, każdej nocy ubieramy dziecku czyste (uprane i uprasowane) piżamki. Ważne jest to, aby wyrobić w dziecku nawyk codziennej zmiany bielizny i częstego mycia rąk. Najlepiej też stosować oddzielne ręczniki do wycierania ciała, rąk i twarzy. Działania te są niezbędne, aby efektywnie pozbyć się pasożytów. Jeśli dziecko chodzi do przedszkola, konieczne jest zawiadomienie placówki. Wówczas dyrekcja powinna poinformować wszystkich rodziców i wychowawców o przypadku owsicy wśród podopiecznych oraz zintensyfikować zabiegi higieniczne w przedszkolu.

Od niedawna podczas leczenia owsicy, oprócz obecnych wcześniej preparatów, dostępny jest lek bez recepty, zawierający pyrantel. Dla dzieci dostępny jest w formie zawiesiny. Wydaje się on najbezpieczniejszą opcją, ponieważ słabo się wchłania z przewodu pokarmowego, a skutecznie pozwala pozbyć się owsików z organizmu. Należy pamiętać, że leczenie należy przeprowadzić u wszystkich członków rodziny, będących w bliskim/ codziennym kontakcie z osobą, u której zdiagnozowano owsicę. Kurację trzeba powtórzyć po dwóch – trzech tygodniach, ponieważ leki działają na dorosłe osobniki, a nie na ich jaja. Ponowne przyjęcie leku zwiększa szansę na wytrucie tych pasożytów, które wylęgły się z jaj po pierwszej dawce leku. Aby leczenie przyniosło pożądane efekty należy podjąć również równolegle działania związane z wprowadzeniem restrykcyjnych zasad zachowania higieny w domu, dokładne codzienne sprzątanie mieszkania, częsta zmiana bielizny, pranie i prasowanie odzieży i pościeli, wietrzenie pomieszczeń.

Początkowo, a także przy zarażeniu niewielką liczbą owsików dziecko, może nie mieć żadnych objawów choroby. Nasilają się one wraz z długością trwania zarażenia oraz zakażeniem większą liczbą tych pasożytów. Najczęściej główną dolegliwością jest nieprzyjemne swędzenie w okolicy odbytu, które wzmaga się przede wszystkim wieczorem i w nocy. Swędzenie towarzyszące poruszającym się owsikom może prowadzić do zaburzenia snu u dziecka (bezsenność, nadmierna senność, wybudzanie się w nocy, "wędrowanie" po łóżku). Jeśli choroba trwa długo, jako konsekwencja przewlekłego zmęczenia wynikającego z niewyspania, owsica może powodować bladość skóry, "sińce" i "worki" pod oczami oraz prowadzić do kłopotów z koncentracją. Dziecko często staje się nadpobudliwe i niespokojne. Objawami tego może być zgrzytanie zębami i moczenie nocne. Maluch może mieć gorszy apetyt. Z tego powodu może chudnąć i słabo przybierać na wadze. Długo nieleczona owsica może wywoływać zmiany na skórze w okolicy odbytu: zaczerwienienie, pojawienie się przeczosów (czyli linijnych powierzchownych zadrapań), czasami z towarzyszącym stanem zapalnym skóry. Dziewczynki z powodu choroby mogą uskarżać się na nieprzyjemne swędzenie i pieczenie sromu (zapalenie sromu) spowodowane najczęściej zajęciem tej okolicy przez owsiki. Zdecydowanie nie zgadzam się z opinią, że owsica może prowadzić do zgonu pacjenta. Jest to choroba dotycząca przewodu pokarmowego, może mieć wpływ na wchłanianie substancji odżywczych (zmniejszać je), ale nie prowadzi do trwałych, nieodwracalnych skutków.

Objawy, które Pani zauważyła u córki mogą wskazywać na to, że możemy podejrzewać u niej pasożyty, ale bez wykonania badania nie będzie możliwe potwierdzenie tych podejrzeń. Aby rozwiać wątpliwości zalecam pobranie wymazu z odbytu w kierunku owsików. Rutynowo zaleca się 3 krotny wymaz z odbytu, dzięki czemu szansa na potwierdzenie zarażenia sięga 90%. Jeżeli nie mamy możliwości zaopatrzenia się w gotowy zestaw do pobrania wymazu z odbytu w kierunku owsików (rzadko dostępne w aptekach), można takie badanie wykonać domowym sposobem. Kawałek taśmy klejącej należy przykleić do skóry dziecka w okolicy odbytu, lekko uciskając. Po wykonanej czynności należy delikatnie odkleić plaster od skóry i przylepić na niewielką przezroczystą płaską powierzchnię (szkło, plastik), starając się, żeby pod przylepcem nie pozostały pęcherzyki powietrza. Następnie zweryfikować podejrzenia w laboratorium parazytologicznym. Łatwiejszym sposobem wydaje się pobranie próbki na patyczek do uszu. Należy z jednej strony owinąć patyczek przezroczystą folią spożywczą, przymocowując ją do nasady. Następnie zamoczyć folię w niewielkiej ilości wody w temperaturze pokojowej (co zwiększa przyczepność jaj) i mokrą folią wymazać okolicę odbytu (na zewnątrz, bez wkładania patyczka do środka odbytu). Po pobraniu wymazu należy umieścić patyczek wraz z folią w zamykanym, czystym pojemniku np. do pobierania moczu i dostarczyć do laboratorium parazytologicznego gdzie próbka zostanie zweryfikowana pod kątem obecności owsików. Jeśli wyniki badania potwierdzą podejrzenia i okaże się, że córka ma owsiki, proponuję udać się do lekarza pierwszego kontaktu tak, aby dobrał on skuteczne i bezpieczne leczenie. Istnieje również możliwość wykonania badań bez skierowania od lekarza pierwszego kontaktu. Niestety wówczas badania te są płatne. Proponuję zweryfikować rozpoznanie w Wojewódzkim Szpitalu Zakaźnym w Warszawie (o ile, oczywiście, mieszkacie Państwo w tej okolicy). Pani Doktor weryfikująca rozpoznanie jest wybitnym specjalistą w dziedzinie parazytologii.

Owsica to choroba pasożytnicza przewodu pokarmowego, którą wywołują owsiki będące ok. 1 centymetrowymi nicieniami. Występuje tylko u ludzi, nie ma więc możliwości, aby zarazić się chorobą od psa lub kota. Dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym to grupa, u której najczęściej diagnozowana jest owsica, ponieważ maluchy uczą się dopiero jak prawidłowo należy dbać o higienę. Do zarażenia dochodzi najczęściej poprzez wkładanie do ust palców i przedmiotów, na których znajdują się inwazyjne jaja owsika. Brudne ręce, przedmioty codziennego użytku takie jak zabawki, ręczniki, pościel, a nawet jedzenie – wszystko to może być zainfekowane. Można się nią zarazić przede wszystkim przy całodobowym, bliskim kontakcie między domownikami lub osobami przebywającymi stale w "zamkniętym" środowisku. Jest to także możliwe w przestrzeni publicznej: w przedszkolu, w szkole. Jaja owsików mogą unosić się wraz z kurzem, mogą być wdychane z powietrzem lub osiadać na okolicznych przedmiotach. Poza organizmem człowieka potrafią przeżyć do 20 dni, zachowując zdolność do zakażania aż przez 3 tygodnie. Osoby dorosłe mogą być narażone na zarażenie owsikami, jeśli, jedzą nieumyte warzywa lub owoce, nie myją rąk, obgryzają paznokcie. Owsica bardzo łatwo i szybko się przenosi. Dlatego tak ważne jest, aby rodzice informowali wychowawców i opiekunów przedszkoli czy szkół o przypadku owsicy u swojego dziecka, aby nie dopuszczać do ponownego wzajemnego zarażania się dzieci. Należy również przestrzegać podstawowych zasad higieny, jak regularne mycie rąk.